Хүн төрөлхтний хөгжилд нэн чухал түүхий эдийг нийлүүлэхээр ээлтэй, дэвшилтэт замаар ажиллана
Зэс алтны нөөцөөрөө дэлхийд дээгүүр орох Оюу толгойд хамгийн сүүлийн үеийн дэвшилтэт технологи бүхий, аюулгүй ажиллагааг бүрэн хангасан, тогтвортой хэрэгжиж буй уул уурхайн төслийг хэрэгжүүлж байна.
Шинэ мэдээ, онцлох мэдээлэл
Хүн төрөлхтөн зэсийг эрт дээр үеэс хэрэглэж, ашиг тусыг нь хүртэж ирсэн. Зэс хатуу боловч уян хатан чанартай, зэврэлтэд тэсвэртэй, дахин боловсруулагдах боломжтой бөгөөд маш гайхалтай дулаан, цахилгаан дамжуулагч юм. Зэс нянгийн эсрэг үйлчилгээтэй тул биднийг халдвараас хамгаалахад тусалдаг.
Зэсийг ахуйн хэрэглээний сав суулга, цэвэр усны хоолой, автомашины радиатор үйлдвэрлэхэд ашигладаг. Зэс нь компьютер, ухаалаг гар утас, цахилгаан хэрэгсэл, барилгын бүтээн байгуулалтад маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Нүүрстөрөгч бага ялгаруулдаг эдийн засагт шилжихэд зэс чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Тухайлбал, 1МВт-ын хүчин чадалтай салхин цахилгаан үүсгүүрт гурван тонн зэс ашигладаг. Цахилгаан автомашин үйлдвэрлэхэд ердийн автомашинаас 3-4 дахин их зэс хэрэгтэй. Улам нэмэгдэж буй цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээ, сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэгцээ, шаардлагын улмаас зэсийн эрэлт дэлхийн хэмжээнд жил бүр 1.5-2.5% -иар өсөх төлөвтэй байна.
Зэс олон чухал зүйлст хэрэгтэй. Сонсголын аппаратын нарийн эд анги, олон тооны маш жижиг антеныг зэсээр хийдэг. Ингэж л хорвоогийн анир чимээтэй хүн төрөлхтнийг танилцуулсан, тэгш оролцоог хангасан энэхүү ач тусыг давж гарах зүйл үгүй. Бас зэс биднийг нян бактериас ангид байлгахад тусалдаг.
Зэс бол дулаан, цахилгаан хамгийн сайн дамжуулагч юм. Тиймээс бидний амьдарч буй байшингийн цахилгааны утаснаас эхлээд салхин цахилгаан үүсгүүрийн турбин хүртэлх бүх зүйлд зэс байдаг. Аливаа зүйл илүү үр ашигтай ажиллахад тусалдаг тул ногоон ирээдүйг бүтээлцэхэд зэс тэргүүлэх үүрэгтэй.
Испанийн Андалусия дахь Рио Тинто голын эрэг дээрх зэсийн уурхай нь манай хамгийн анхны уурхай юм. Шотландын бизнес эрхлэгч Хью Матезоны удирдсан Британи-Европын хөрөнгө оруулагчид уг уурхайг 1873 онд худалдаж авсан.
Манай группийн зэс үйлдвэрлэл нь хайгуулаас нөхөн сэргээлт хүртэлх ашиглалтын янз бүрийн үе шатанд явагдаж байна. Бид зэсийн уурхай болон үйлдвэр бүртээ зэс олборлох, боловсруулах хамгийн аюулгүй, үр ашигтай, өндөр бүтээмжтэй тэргүүн технологийг ашиглаж, Хятад, Япон, АНУ-ын хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүнээ нийлүүлдэг.
Монгол Улсын Өмнөговь аймагт орших Оюу толгой уурхай бол зэс, алтны нөөцөөрөө дэлхийд тэргүүлэх ордуудын нэг. Гүний уурхайн бүтээн байгуулалт хийгдэж дууссаны дараа эл орд дэлхийн дөрөв дэх том зэсийн уурхай болох юм.
Рио Тинто-гийн Кеннекотт зэсийн уурхай АНУ-ын Юта мужийн Солт Лейк хотын ойролцоо байрладаг бөгөөд зэсийн үйлдвэрлэл нь дэлхийд дээгүүрт бичигддэг. Манай Кеннекотт уурхай нь зэс олборлох үйл ажиллагааны хоёрдогч бүтээгдэхүүн болох алт, мөнгө, теллур үйлдвэрлэдэг. Мөн бид уурхайн хүрээг хойшлуулж ил уурхайн олборлолтыг 2032 оноос хойш үргэлжлүүлэх урьдчилсан ТЭЗҮ-ийг үргэлжлүүлж, 2024 он гэхэд бүрэн ашиглалтад орох боломжтой гүний уурхайн судалгааг хийж байна. Гүний уурхай, ил уурхайгаас зэрэг олборлосноор зэсийн гарцыг нэмэгдүүлэх боломжтой юм.
2019 онд Кеннекоттын уурхай Юта мужийн Магна дахь нүүрсээр ажилладаг цахилгаан станцаа 75 жилийн дараа үйл ажиллагааг нь зогсоосон. Харин уурхайг ашиглахад шаардлагатай эрчим хүчийг Рокки Маунтэн Пауэрийн салхин болон нарны сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрээс авч эхлээд байна.
Цахилгаан станцыг хааж, сэргээгдэх эрчим хүч ашигласнаар Кеннекоттын Васатч Фронт уурхайн үйл ажиллагаанаас гарах нүүрстөрөгчийн давхар исэл жил бүр нэг сая гаран тонноор багасаж байна. Өөрөөр хэлбэл тус үйлдвэрээс гарч буй нүүрстөрөгчийн нийт хэмжээг 65%-иар бууруулж байгаа гэсэн үг юм. Green-e байгууллагаас баталгаажсан сэргээгдэх эрчим хүчний гэрчилгээ бүхий ил хөтөлбөр нь Эрчим хүчний шийдэл төвөөс тогтоосон байгаль орчин, хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах стандартыг хангасан болно.
2020 онд манай Кеннекотт болон Оюу толгой уурхай хоёул "Хариуцлагатай Зэс үйлдвэрлэгч" шагналыг хүртсэн дэлхийн анхны зэс үйлдвэрлэгчид юм. Энэ нь зэсийн салбарын хариуцлагатай үйлдвэрлэлийн хараат бус үнэлгээний шинэ хөтөлбөр бөгөөд Хариуцлагатай зэс үйлдвэрлэгч батламжийн шалгуурыг НҮБ-ын Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудын дагуу тогтоосон. Кеннекотт, Оюу толгойн уурхайн зэсийг байгаль орчин, нутгийн иргэд, бизнес, хүний эрх, хөдөлмөр ба ажиллах нөхцөл, засаглал зэргийг хамарсан 32 шалгуур үзүүлэлтээр үнэлсэн байна.
АНУ дахь Резолюшн зэсийн төслийн хувьд Уул уурхай, металлын олон улсын зөвлөлийн (ІСММ) Нутгийн уугуул иргэд ба уурхайн тухай тунхаглалд нийцүүлэн төслийг явуулах зөвшөөрөл авахаар оролцогч талуудтай яриа хэлэлцээг үргэлжлүүлсээр байна.
Тодорхой хугацааны дараа томоохон хэмжээний уурхай болох боломжтой баруун Австрали дахь зэс, алтны Winu төслийн нөөцийг бид 2020 онд олон нийтэд мэдээллээ.
Уурхай Коппер Марк буюу ‘Хариуцлагатай зэс үйлдвэрлэгч’ батламжаар шагнуулж, Кеннекот болон Оюу толгой зэсийн хариуцлагатай үйлдвэрлэл явуулдаг болохоо баталгаажуулсан.
Зэсийн өсөлтийн төсөл АНУ, Монгол, Чили улсад
Зэс бол дэлхий дээрх хамгийн сайн дулаан болон цахилгаан дамжуулагч метал юм. Тиймээс зэс оролцуулж хийсэн эд зүйлс, тоног төхөөрөмж илүү үр ашигтай ажиллах хандлагатай байдаг. Олон улсын зэсийн нийгэмлэгийн (ICA) мэдээлснээр хөдөлгүүр, цахилгаан хэрэгсэлд зэсийг түлхүү ашиглавал нүүрстөрөгчийн давхар ислийн ялгарлыг 1.25 гигатонноор бууруулах боломжтой юм. Энэ нь хагас тэрбум автомашиныг ашиглалтаас гаргахтай тэнцэх хэмжээний бохирдлын бууралт юм.
Нар, салхи, усан цахилгаан станц зэрэг сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрүүдэд зэс ашигласнаар эрчим хүчийг хамгийн үр ашигтайгаар үйлдвэрлэх, дамжуулах боломжтой болдог.
Зэс дэлхийн цахилгаан эрчим хүч түгээх дэд бүтцийн үндсэн дамжуулагч бөгөөд цахилгаан тээврийн хэрэгслийг ажиллуулахад оролцдог. Жишээлбэл, цахилгаан тээврийн хэрэгсэл үйлдвэрлэхэд уламжлалт тээврийн хэрэгслээс 3-4 дахин их зэс хэрэгтэй байдаг.
Зэсийн дамжуулах болон бусад шинж чанарыг огт алдуулахгүйгээр 100% дахин боловсруулах боломжтой юм. Олон улсын зэсийн нийгэмлэгийн үзэж буйгаар 1900 оноос хойш боловсруулж, үйлдвэрлэсэн 550 сая орчим тонн зэсийн дийлэнх нь өнөөг хүртэл дахин ашиглагдсаар байна. Бид бусад зэсийн баяжмал үйлдвэрлэгчдэд хайлуулах үйлчилгээг АНУ дахь Кеннекоттын үйлдвэртээ санал болгохоос гадна хуучин цахилгааны утаснаас зэс ялган авах гэх мэт хаягдал дахин боловсруулах үйл ажиллагаанд үйлдвэрээ ашигладаг. Бид 2005 оноос хойш хаягдал зэс хайлуулж байгаа бөгөөд жилд 2.8 сая паунд буюу 6400 шинэ байшинг цахилгааны утсаар хангахад хүрэлцэх хэмжээний зэс дахин боловсруулаад байна.
Зэс байгалийн гаралтай нянгийн эсрэг үйлчилгээтэй бөгөөд зэс гадаргууг эмнэлгийн орчинд ашигласнаар халдварын тархалтыг бууруулдаг. Олон улсын зэсийн нийгэмлэгийн мэдээлснээр зэс бараг бүх нянг устгаж, гадаргууг удаан хугацаанд цэвэр байлгадаг.
Энэ цахим хуудсыг ашиглах явцад бий болсон таны хувийн мэдээллийн тухай. Энэ цахим хуудсыг ашиглах явцад бий болсон хувийн мэдээллийг (Cookies ашиглахаас бусад тохиолдолд) Рио Тинто компани цуглуулдаггүй. Гэхдээ энэ цахим хуудсаар дамжуулан бидэнд цахим шуудан явуулсан тохиолдолд түүнд байгаа хувийн мэдээллийг танд хариу өгөх, эсвэл тантай болон танай компанитай харилцах бизнесийн харилцаанд ашиглах боломжтой. Хувийн мэдээллийг хууль тогтоомж, дүрэм журам биелүүлэх шаардлагын дагуу танд мэдэгдэж ашиглахаас бусад зорилгоор ашиглахгүй. Та манай компанийн хэвлэлийн мэдээ, бусад мэдээллийг цахимаар авахаар бүртгүүлсэн бол (цахим шууданд байгаа зааварчилгааны дагуу, эсвэл бидэнтэй холбогдож) бүртгэлээ хэзээ ч цуцлах боломжтой.
Таныг энэ цахим хуудасны бусад хэрэглэгчдээс ялган танихын тулд Cookies-ийг таны зөвшөөрөлтэйгөөр ашигладаг. Энэ нь цахим хуудсаар дамжуулан мэдээллийг илүү сайн хүргэх, мөн энэхүү цахим хуудсыг сайжруулах боломжийг олгодог юм. Cookies нь таны зөвшөөрөлтэйгөөр хөтөч эсвэл компьютерын санах ойд хадгалагддаг үсэг, тооноос бүрдсэн жижиг цахим файл юм. Cookies файлд таны компьютерын санах ойд дамжуулсан мэдээлэл багтдаг. Cookies ашиглан цуглуулсан IP хаягийн (интернэт протокол) болон бусад мэдээлэл нь зарим хууль тогтоомжийн дагуу хувийн мэдээлэлд тооцогддог. Эдгээр мэдээллийг Рио Тинто ашиглах нь тус компанийн Мэдээллийн Нууцлалын Стандарт (Нууцлалын журмын 1 дэх хэсгийг үзнэ үү) болон мэдээллийн нууцлалын талаарх холбогдох хууль тогтоомжид нийцэж байх ёстой.
ЭНЭ ЦАХИМ ХУУДСААР ДАМЖУУЛАН ӨГСӨН, ЭСВЭЛ ОЛЖ АВСАН МЭДЭЭЛЛИЙГ БИД ХЭРХЭН АШИГЛАДАГ ТАЛААР Cookies ашиглахаас бусад тохиолдолд (өмнө тайлбарласан) Рио Тинто компани энэ цахим хуудсаар дамжуулан хувийн мэдээллийг цуглуулдаггүй. Гэхдээ энэ цахим хуудсаар дамжуулан (жишээ нь цахим шуудан явуулах замаар) Рио Тинто компанид хувийн мэдээллээ өгсөн тохиолдолд уг мэдээллийг танд хариу өгөх, эсвэл тантай болон танай компанитай харилцах бизнесийн харилцаанд ашиглах боломжтой. Хувийн мэдээллийг хууль тогтоомж, журам биелүүлэх шаардлагын дагуу танд мэдэгдэж ашиглахаас бусад зорилгоор ашиглахгүй. Нууцлалын Журмын нэгдүгээр хэсэгт хувь хүний мэдээллийг ашиглахтай холбоотой Рио Тинто компанийн баримтлах зарчим, нууцлалын стандарт багтдаг. Мэдээллийн Нууцлалын Стандартын хавсралтад мэдээллийг ил болгох, дамжуулах, мэдээллийн агуулгыг эзэмших эрхийг хэрэгжүүлэх, хэрхэн гомдол гаргах, эсвэл хувь хүний мэдээллийг ашиглахтай холбоотой Рио Тинто компанийн бусад мэдээллийг олж авах талаарх нэмэлт мэдээлэл багтсан байгаа. Та манай компанийн хэвлэлийн мэдээ, бусад мэдээллийг цахимаар авахаар бүртгүүлсэн бол (цахим шууданд байгаа зааварчилгааны дагуу, эсвэл digital.comms@riotinto.com хаягаар хандаж) бүртгэлээ хэзээ ч цуцлах боломжтой.
Хэрэглэгч цахим хуудсыг илүү хялбар ашиглахад ашигладаг. Жишээ нь тодорхой агуулга, мэдээлэлтэй харьцаж буй үзүүлэлтийг хэмжих, эсвэл хэлний сонголт, видео бичлэг үзэх хэрэглэгчийн тохируулга зэргийг сануулах гэх мэт.
Эдгээр нь цахим хуудасны ашиглалтад анализ хийж, түүнд үнэлгээ өгөх, үйл ажиллагааг нь сайжруулах боломжийг бидэнд олгодог. Энэ нь хэрэглэгч цахим хуудсанд ямар давтамжтайгаар, хэзээ, хэчнээн хугацаагаар зочилсон гэх мэт ашиглалтын мэдээллийг олж авахад тусалдаг.
Зар сурталчилгааны компаниуд таны хүсэл сонирхолд тулгуурлан ашиглаж буй цахим хэрэгсэл рүү зар сурталчилгаа илгээхэд ашигладаг. Энэ нь нийгмийн сүлжээнд мэдээлэл хуваалцах, мөн тодорхой зар сурталчилгааны мэдээлэлтэй харьцаж буй таны үйлдлийг бүртгэж авахад ашиглагддаг.